Fontanna Trytona i Piękna Studnia

Nysa, nazywana często „Śląskim Rzymem”, zachwyca bogactwem zabytków i niezwykłym klimatem historycznego miasta. W samym sercu tej dawnej stolicy biskupów wrocławskich znajdują się dwa wyjątkowe dzieła sztuki barokowej: Fontanna Trytona oraz Piękna Studnia. Oba obiekty nie tylko zdobią miejski rynek, ale są też świadectwem burzliwej historii, artystycznych aspiracji dawnych mieszkańców oraz ich troski o bezpieczeństwo i komfort życia. Spacerując po rynku w Nysie, trudno przejść obojętnie obok tych pereł architektury i rzemiosła, które urzekają detalem i symboliką.

Fontanna Trytona – barokowy symbol bogactwa i pokoju

Lokalizacja i inspiracje artystyczne

Fontanna Trytona znajduje się u zbiegu ulic Brackiej i Celnej, tuż przy nyskim rynku. Jej powstanie datuje się na lata 1700-1701, a inspiracją dla jej twórców była słynna rzymska Fontanna Trytona dłuta Berniniego. Choć nyska fontanna nie jest wierną kopią włoskiego pierwowzoru, zachwyca oryginalnością i rozmachem formy, stanowiąc jeden z najcenniejszych zabytków miasta.

Architektura i symbolika

Centralnym elementem fontanny jest masywna sadzawka na planie kwadratu z zaokrąglonymi narożnikami, otoczona balustradą o sarkofagowym wykroju. Pośrodku umieszczono monumentalny trzon, ozdobiony czterema rzeźbionymi delfinami z otwartymi paszczami, skierowanymi w cztery strony świata. Delfiny te symbolizują harmonię i dobrobyt, a także nawiązują do morskich motywów baroku.

Na południowej stronie trzonu widnieje herb Nysy z inskrypcją SPQN 1701 – skrótem od „Senatus Populusque Nissiensis”, czyli „senat i lud nyski”. To bezpośrednie odwołanie do tradycji rzymskiej, podkreślające dumę i samorządność miasta.

Całość wieńczy czara w kształcie muszli, na której klęczy postać Trytona – półczłowieka, półryby, grającego na muszli. Ten mitologiczny bóg mórz symbolizuje pokój i dostatek, a jego obecność w centrum miasta miała być wyrazem wdzięczności za czas stabilizacji i rozwoju, jaki panował w Nysie na początku XVIII wieku.

Mistrzostwo wykonania i detale

Fontanna została wykonana z marmuru sławniowickiego przez nieznanego artystę. Wyróżnia się bogactwem detali: płaskorzeźbione delfiny, mosiężne gargulce oraz herb miasta przyciągają wzrok i zachęcają do dłuższego podziwiania. Fontanna Trytona jest nie tylko ozdobą rynku, ale również symbolem miejskiej tożsamości, uzasadniającym historyczny przydomek Nysy jako „Śląskiego Rzymu”.

Piękna Studnia – arcydzieło barokowej sztuki kowalskiej

Historia i funkcja studni

Piękna Studnia powstała w 1686 roku z fundacji burmistrza Nysy, Caspra Naasa. Jej budowę nadzorował Wilhelm Helleweg, ówczesny zarządca mennicy i arsenału biskupiego. Studnia miała kluczowe znaczenie dla mieszkańców – była głównym źródłem wody, a jej ochrona stała się priorytetem, zwłaszcza po dramatycznych wydarzeniach wojny trzydziestoletniej, kiedy to Szwedzi próbowali zatruć miejskie ujęcia wody.

Studnia ma głębokość 7 metrów, a jej cembrowina została wykonana z marmuru sławniowickiego. W XIX wieku, wraz z uruchomieniem miejskich wodociągów, przestała pełnić swoją pierwotną funkcję, ale do dziś pozostaje jednym z najbardziej rozpoznawalnych zabytków Nysy.

Wyjątkowa krata i ozdoby

Prawdziwą ozdobą Pięknej Studni jest monumentalna, kuta krata – dzieło barokowej sztuki kowalskiej. Wysoka na ponad 5 metrów, waży aż 2,6 tony i zachwyca misternymi motywami roślinnymi oraz zwierzęcymi. Całość wieńczy dwugłowy orzeł habsburski, podkreślający związek miasta z monarchią austriacką. Krata miała nie tylko walory estetyczne, ale przede wszystkim praktyczne – chroniła wodę przed zatruciem oraz zabezpieczała studnię przed zanieczyszczeniami.

Warto zwrócić uwagę na detale: ornamentyka kraty, precyzja wykonania i symbolika zwierząt czynią z niej prawdziwe arcydzieło rzemiosła śląskiego baroku. Dawniej przy studni czuwali strażnicy, a w środku zamontowano pierwszą na Śląsku pompę wodną – dowód innowacyjności i troski o bezpieczeństwo mieszkańców.

Piękna Studnia dziś

Obecnie Piękna Studnia jest nie tylko zabytkiem, ale i miejscem, gdzie turyści chętnie wrzucają grosik na szczęście, zgodnie z lokalną tradycją. Za dnia zachwyca subtelnym blaskiem marmuru, a wieczorem – efektownym podświetleniem, które podkreśla kunszt barokowej kraty. To obowiązkowy punkt na mapie każdego miłośnika historii i architektury odwiedzającego Nysę.

Informacje dla odwiedzających

Obie atrakcje – Fontanna Trytona i Piękna Studnia – znajdują się w ścisłym centrum Nysy, na rynku, co czyni je łatwo dostępnymi zarówno pieszo, jak i komunikacją miejską. Wstęp do obu obiektów jest wolny przez całą dobę. W pobliżu rynku znajdują się liczne parkingi, a najbliższy dla autokarów to parking przy ul. Wolności 2 (przy Galerii Dekada). Zwiedzanie można połączyć z wizytą w innych zabytkach miasta, takich jak Bazylika św. Jakuba i św. Agnieszki czy Pałac Biskupi. Dla grup zorganizowanych istnieje możliwość rezerwacji zwiedzania z przewodnikiem – szczegóły i bilety dostępne w Punkcie Informacji Turystycznej oraz w kasie Bastionu św. Jadwigi. Warto zaplanować wizytę wieczorem, by zobaczyć Piękną Studnię w efektownej iluminacji świetlnej.

Podsumowanie

Fontanna Trytona i Piękna Studnia to nie tylko ozdoby nyskiego rynku, ale też żywe pomniki historii miasta, które przez wieki było ważnym ośrodkiem kultury, handlu i religii na Śląsku. Oba zabytki zachwycają kunsztem wykonania, bogactwem detali i symboliką, a ich obecność podkreśla wyjątkowy charakter Nysy jako „Śląskiego Rzymu”. Spacerując po rynku, można poczuć ducha minionych epok i docenić troskę dawnych mieszkańców o piękno oraz bezpieczeństwo swojej małej ojczyzny. To miejsca, które pozostają w pamięci na długo i do których z przyjemnością się wraca, by odkrywać kolejne tajemnice historii.